"Mutlu ve uzun yaşamanın ilacı denge"

Prof. Dr. Nevzat Tarhan: Vücudumuzda müthiş bir eczane var. Bu eczaneyi iyi kullanırsak Longevity'i, uzun yaşamı sağlamış oluruz. Bencil kişilerin zihinsel esnekliği yapamadığını dile getiren Prof. Dr. Tarhan, İnatçı kişiler mutlu olamazlar. İnatçı kişiler Longevity'i iyi yapamazlar. Burada akıl tepsisi çok önemli. Akıl tepsisinde ne var. Sağlık, varlık ve bilgelik dengesi. dedi.

Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, NPİSTANBUL Yönetim Kurulu Başkanı, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Longevity (sağlıklı uzun ömürlülük) kavramını değerlendirerek, Ruh, beyin, beden üçgeninde Longevity konusunu ele aldı.

157 yaşına kadar yaşayan Zara Ağa, hep esprili bir hayatı olduğunu söylüyor

Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Longevity, uzun yaşam kavramının yeni bir konu olmadığını dile getirdi. Tarhan, Zara Ağa'yı biliyor musunuz. 157 yaşında vefat etmiş. O kadar uzun yaşadığı için o zaman Amerika'da Londra'da Budapeşte'de uzun yaşamanın sırları ile ilgili davet edilmiş, konuşmuş, fotoğraflar çekilmiş. 1777, Bitlis doğumlu, İstanbul'da hamallık yapmış. İstanbul Belediyesi'nde çalışmış. Kendisine sormuşlar bunu neye borçlusun diye. Zara Ağa, hayatında asla içki, tütün içmediğini söylüyor. Yoğurt, süt ile beslendiğini ve hep esprili bir hayatı olduğunu söylüyor. dedi.

Esprili ve olumlu bir yaşam tarzının önemi…

Esprili ve olumlu bir yaÅŸam tarzının uzun yaÅŸamla iliÅŸkili olduÄŸunu ifade eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Nobel Ödülü almış olan nöropsikiyatrist Eric Kandel ile Los Angeles'taki bir konferansta sohbet ettim. O da ÅŸu anda 95 yaşında… O bana, Her ÅŸeyden keyif alırım dedi.  Viyana doÄŸumlu. Holokost'tan kaçan ailelerden. Esprili, küçük ÅŸeylerden mutlu olmayı baÅŸarmış birisi. diye konuÅŸtu.

Uzun yaşamın sihirli kavramı keyifli ve mutlu yaşam…

Longevity'nin (uzun yaÅŸamın) sihirli kavramının keyifli ve mutlu yaÅŸam olduÄŸunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Esprili yaÅŸa. Stres altında olsa bile hayata olumlu bakmayı baÅŸarabilmek, uzun ömürlü olmanın en önemli sırlarından biri olabilir. Hücrelerimiz nasıl yaÅŸlanıyor.Nasıl ölüyor. Bu Longevity de çok önemli. Programlanmış hücre ölümleri var. Kendi kendine çoÄŸalıyor ve zamanı gelince hücre ölümü oluÅŸuyor. Bu süreçte otofaji de önemli bir rol oynar. Açlık da aynı ÅŸekilde... Hücrelerin yaÅŸlanmasını yavaÅŸlatıyor ve otofaji yapıyor. Ä°nsan aç kaldığı zaman yaÅŸam kalım programı beyinde harekete geçiyor.  Vücudumuzdaki sistem kendini yenilemeye baÅŸlıyor. ifadesinde bulundu. 

Modernizmin getirdiği hızlı, haz odaklı, sorumsuz ve sınırsız yaşantının vücudun çalışan akıllı sistemini bozduğunu anlatan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Bir iş adamı Ben bir milyar dolar bütçeyi yönetiyorum ama tansiyonumu yönetemiyorum dedi. Bu bir panik bozukluk. O derece kontrol duygusu yüksek ki her şeye hükmetmek, her şeyi kontrol etmek, her şeyi domine etmek istiyor. Kapital sistem de bunu destekliyor. Daha çok ekonomik hareketlilik olsun diye... Ama insanlar bir şekilde kullanılmış oluyorlar. Bunun farkına varabilenler, sedanter yaşayabilenler daha mutlu olabiliyorlar, daha uzun yaşayabiliyorlar. şeklinde konuştu.

Beyin de kas gibi çalışıyor ve kullandıkça zihinsel kapasitesi artıyor

Yaşam stilinin önemine de işaret eden Prof. Dr. Tarhan, sağlıklı bir yaşam için koruyucu ve riski azaltıcı faktörlere dikkat edilmesi gerektiğini, bunlar arasında ideal kilo kontrolü, düzenli fiziksel egzersiz, dengeli beslenme ve zihinsel aktivitelerin yer aldığını, beynin de kas gibi çalıştığını ve kullandıkça zihinsel kapasitenin arttığını anlattı.

Bazı insanların süper yaÅŸlılar olarak adlandırıldığını, bu kiÅŸilerin 80 yaşında olmalarına raÄŸmen zihinsel performanslarının 55 yaÅŸ seviyesinde olabildiÄŸini ifade eden Prof. Dr. Tarhan, aktif bir yaÅŸam tarzı, sosyal geliÅŸim ve zihinsel egzersizlerin önemli olduÄŸunu, uzun ve saÄŸlıklı bir yaÅŸam için sadece beden saÄŸlığına deÄŸil, zihinsel aktivitelere de önem verilmesi gerektiÄŸini söyledi. 

İdeal olan sağlıklı yaş almak

Telomer uzunluÄŸunu muhafaza etmenin saÄŸlıklı yaÅŸam ve uzun yaÅŸam anlamına geldiÄŸini dile getiren Prof. Dr. Tarhan, şöyle devam etti: Telomerler, bize doÄŸuÅŸtan verilmiÅŸ bir kredi gibidir. Bu krediyi bir günde de tüketebilirsiniz, 80 yılda da… Ä°nsanlar doÄŸuÅŸtan eÅŸit telomerde doÄŸuyor. Kendine iyi bakan biri uzun yıllar yaÅŸayabilirken, iyi bakamayan hızlı yaÅŸlanıyor. Obezite, diyabet, tansiyon, Alzheimer gibi hastalıklar da telomeri hızla tüketiyor. Ä°nsan vücudunun hızı ve ritmi doÄŸanın hızı ve ritmine uygun olmalı ve doÄŸru kullanılmalı. Uzun yaÅŸama daha önce antiaging deniyordu. YaÅŸlanma karşıtı deniyordu. Artık yaÅŸlanma karşıtı olmak yerine saÄŸlıklı yaÅŸlanabilmek, saÄŸlıklı uzun yaÅŸanabilmeyi hedefleniyor. Ä°deal olan saÄŸlıklı yaÅŸ almaktır. 

Uzun ömürlülük için genel yaşam tarzı da önemli

Uzun ömürlülük için stres yönetimi, beslenme, egzersiz ve genel yaşam tarzının önemine işaret eden Prof. Dr. Tarhan, insan gelişiminde genetikten çok epigenetik mekanizmaların devreye girdiğini, ancak epigenetik mekanizmaların da kişinin isteğine bağlı olarak değişebildiğini ifade etti.

Beynin plastik bir organ olduğunu ve devamlı değişebildiğini dile getiren Prof. Dr. Tarhan, heykeltraş gibi beynin işlenmesi gerektiğini, beynin nöroplastik organ olduğunu söyledi.

Vücut müthiş bir eczane

Nörobilime göre beynin dopaminle haz ve keyif yakaladığını, spor esnasında beynin endorfin salgıladığını ve endorfinin de keyif ve ağrı kesici özelliği olduğunu, mitokondrilerin vücudun sobası gibi işlev gördüğünü anlatan Prof. Dr. Tarhan, şunları kaydetti: Spor yaparken vücut adenozin salgılıyor. Adenozin de günde beş bin adım atan kişilerde, belli bir ritimde yaşayan kişilerde stabil şekilde oluyor. Vücudumuzda müthiş bir eczane var. Bu eczaneyi iyi kullanırsak longevitiyi, uzun yaşamı sağlamış oluruz. Keyif vücutta kısa vadeli etki ama anlam arama, ideal peşinde olma mutluluk hormonu ve bağlanma hormonu salgılatıyor. Mutluluk hormonu seratonin… İnsan haz odaklı yaşarsa, makam, şöhret, para gibi kısa vadeli zevkler düşünürse beyin devamlı dopaminle mutlu olmaya çalışır. Anlam arayan, soyut düşünen, bir fikri ideal haline getiren insanlar uzun vadede serotonini beyinde harekete geçirdikleri için iç huzur yakalıyorlar. Manevi yaşamı yakalayan kişilerde de bunlar salgılanıyor. Çünkü onlar büyük bir anlamın parçası olmayı hedefliyorlar. Yüksek bir güce bağlanmayı hedefliyorlar. Bağlanma hormonu oksitosin salgılanıyor. Bağlanma hormonu en çok emziren annelerde salgılanır.

Bağışıklık hücreleri için hamur işlerine dur demek gerekiyor

Yüksek güce, yüksek bir anlama, bir yaratıcıya bağlanma duygusunun da beyne oksitosin salgılattığını söyleyen Prof. Dr. Tarhan, bağışıklık sisteminin de önemli olduğunu, düşüncelerle bağışıklık sisteminin iletişim içinde olduğunu, beyin ile bağırsağın birbirini etkilediğini, karbonhidrat ağırlıklı beslenmenin bu iletişimi bozduğunu, bağışıklık hücreleri için hamur işlerine dur demek gerektiğini kaydetti.

Sağlıklı nefes almak zihinsel sağlığı da olumlu etkiliyor

Sağlıklı nefes almak çok önemlidir. Doğru nefes teknikleri sadece beden sağlığımızı değil, zihinsel sağlığımızı da olumlu etkiler. Derin nefes almak stresi azaltır. diyen Prof. Dr. Tarhan, Sağ elinizi kalbin üzerine koyuyorsunuz. Sol elinizi karna koyuyorsunuz. Rahat bir yere yaslanıyorsunuz. Gözleri kapatıp bir, iki diyecek kadar nefes, üç, dört diyecek kadar tutuyorsunuz, beş, altı, yedi, sekiz diyecek kadar veriyorsunuz. Bunu herhangi bir stres altında yapın. Beynin oksijenlenmesi artıyor. Otonom sinir sistemini eğitmiş oluyoruz. Parasempatik sistemi devreye giriyor, rahatlıyorsunuz. Basit bir egzersiz hemen stres hormonunu azaltan, kasları gevşeten bir egzersiz. dedi.

Baldır kasları kalbin yükünü azaltıyor

Baldır kaslarının ikinci kalp iÅŸlevi gördüğünü de dile getiren Prof. Dr. Tarhan, Kanada'daki bir üniversitede yapılan bir araÅŸtırmada, altı ay boyunca bir saat tempolu yürüyüş yapıyorlar, yalnızca yürüyüşle egzersiz yapılıyor. Kadınların beyninin düşünme, hafıza fonksiyonunda hacim artışı olduÄŸu görülüyor. Yürüyüş yapıldığında baldır kasları kasılıyor, kanı pompalıyor. Kalbin önündeki yükü azaltıyor. Kalbin yükü hafifletiliyor. Adrenalin salgılanıyor yürüyüş yaparak ve vücuttaki enerji seviyesi artıyor. En güzeli tempolu yürüyüş. Hızlıya yakın yürüyüş. Bu sadece beden için deÄŸil beyin için de çok faydalı. diye konuÅŸtu.  

Uzun ve mutlu yaşayanların ortak özelliği sosyal desteklerinin yüksek olması

Beyin için folik asit, B12 ve D vitaminin de çok önemli olduÄŸunu, beyni koruduÄŸunu ifade eden Prof. Dr. Tarhan, Sosyal etkileÅŸim de çok önemli. YaÅŸlılarda erken ölümle ilgili bir risk faktörü de yalnızlık. Sosyal baÄŸları çok olanların ortalama yaÅŸları daha uzun oluyor. Harvard'ın 75 yıl sürmüş bir çalışması var. Bu raporda uzun ve mutlu yaÅŸayanların ortak özelliÄŸi sosyal desteklerinin yüksek olması. Sosyal ağı, sosyal baÄŸları güçlü olan kiÅŸiler, ortalama ömürleri daha uzun olan kiÅŸiler. Sosyal izolasyonun toksik etkisi var. Dünyada yalnızlık epidemisi var. Ä°ngiltere'de, Japonya'da yalnızlık bakanlığı kuruldu. Dünya SaÄŸlık Örgütü dünyada bekleyen üç büyük tehlikeden birisi olarak yalnızlığı gösteriyor. diye anlattı. 

DeÄŸiÅŸim yapma ve ezber bozmanın da faydalı olduÄŸuna vurgu yapan Prof. Dr. Tarhan, Ä°ÅŸ yerinize hep aynı yoldan gitmeyin, farklı yollardan gidin. Hep aynı yerden alışveriÅŸ yapmayın, baÅŸka yerlerden yapın. Beynin her tarafını, bütün bölgelerini çalıştırın. DeÄŸiÅŸim yapmak önemli. diye konuÅŸtu. 

Koku hafızayı güçlendiriyor

Kokuları kullanmanın da önemine dikkat çeken Prof. Dr. Tarhan, Koku hafızayı güçlendiren bir ÅŸey. Ders çalışırken, bir ÅŸey yaparken güzel kokuyla çalışırsanız, o koku beyni aktive ediyor o anda. Muskat ve tarçın kokuları verimliliÄŸini arttırır. ifadesinde bulundu. 

Uyku esnasında beyin toksinleri temizliyor

Beyin egzersizi yapmanın, 5N1K düşünmenin zinde kalmak için çok önemli olduÄŸunu, günde 8 saat uykunun da gerektiÄŸini ve uykunun beynin bir nevi ÅŸarj olduÄŸu zamanlar olduÄŸunu kaydeden Prof. Dr. Tarhan, Beyinde lenfatik sistem yok. Lenfatik sistem vücuttaki toksinleri, yorgunluk maddelerini, atık maddeleri temizliyor. Bütün vücutta biriken ÅŸeyleri lenf çalışır toplar damara atar, karaciÄŸer temizler. Beyinde böyle bir yol yok, lenfatik sistem yok. Uykuda beyin hafif küçülüyor. Damarların etrafında boÅŸluk oluÅŸuyor, oradan boÅŸalıyormuÅŸ. Uyku esnasında beyin toksinleri temizliyor. Uyumazsak eÄŸer beynimizde yorgunluk maddelerinin, toksik maddelerin hepsi birikir. Onun için bol su içmek de çok önemli beyindeki toksinleri atabilmek için. ÅŸeklinde konuÅŸtu.  

Yaşam tarzı, ruh sağlığı açısından büyük önem taşıyor

Karanlığın beş atlısı kin, öfke, nefret, kıskançlık, düşmanlık duygularının beyinde kimyasallar salgıladığını ve beyinde hasar oluşturduğunu vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, stres yönetiminin önemine işaret etti.

Stressiz bir hayatın mümkün olmadığını ifade eden Prof. Dr. Tarhan, Yaşam tarzımız, ruh sağlığımız açısından büyük önem taşıyor. Özellikle stresle olan ilişkimizi belirleyen en temel faktörlerden biri yaşam tarzımızdır. Modernizm hayatımızı pek çok açıdan kolaylaştırdı, ancak aynı zamanda beklentilerimizi yükseltti ve insanlar arasındaki rekabeti acımasız bir hâle getirdi. Bu durum, psikiyatrik hastalıkların artmasına neden oldu. Dünyada intihar oranlarının, narsisizmin ve bağımlılıkların artması bir tesadüf değil. Günümüzde, depresyona neden olan bir virüs olup olmadığı bile araştırılıyor. Aslında böyle bir virüs var: Bunun adı hedonizm virüsü yani hazcılık virüsü. Sürekli haz peşinde koşan bireyler, haz duygusunu yaşamadıklarında daha büyük bir boşluğa düşüyor ve kendilerine zarar veriyorlar. dedi.

Kauçuk kişilikler darbelere karşı dayanıklıdırlar ve kolay kolay kırılmazlar

İnsanların farklı stresle başa çıkma biçimlerine sahip olduklarını ve kişilikleri de sünger, teflon ve kauçuk kişilikler olarak üçe ayrılabildiğini anlatan Prof. Dr. Tarhan, Sünger kişilikler, her şeyi içlerine çeker, sürekli şikâyet eder ve hep mutsuzdurlar. Onları cennete koysanız bile bir şeylerden şikâyet edeceklerdir. Hep kurban rolünü benimserler, devamlı ağlar ve kendilerini acındırırlar. Teflon kişilikler, dışarıdan zarar görmez gibi görünseler de temas ettikleri insanları yakarlar. Özellikle evlilikte, eşini yıpratan ancak kendisi umursamaz görünen tiplerdir. Bu kişiler narsisttir, başkalarını incitir, ancak kendileri için özel ve güçlü olduklarını düşünürler. Kauçuk kişilikler ise en sağlıklı olanlardır. Esneklik gösterirler, darbelere karşı dayanıklıdırlar ve kolay kolay kırılmazlar. şeklinde konuşmasına devam etti.

Stresten korkmayın

Psikolojik sağlamlık, zihinsel esneklikle ilgili özelliklerin strese karşı esneyebilmek, dağılmamak ve yeniden toparlanabilmek anlamına geldiğini ifade eden Prof. Dr. Tarhan, stresten korkmamak gerektiğini söyledi.

Mutlu ve uzun yaşamanın ilacı denge

Mutlu ve uzun yaşamanın ilacının denge olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, şöyle devam etti: Bu dengeyi sağlamak için duygusal pozitifliğin sağlanması gerekir. Burada pozitif düşünce ile pozitif duygu arasında fark vardır. Olumlu düşünce bazen aşırı iyimserlik veya Polyannacılık gibi algılanabilir, ancak en zor olayda bile pozitif odaklı yaşayacaksınız. Bunu yapabilmek, zihinsel esneklikle ilgili bir kavram. Bencil kişiler zihinsel esnekliği yapamıyorlar. Zihinsel esnekliğin karşıtı İnatçılık. İnatçı kişiler mutlu olamazlar. İnatçı kişiler Longevity'i iyi yapamazlar. Bu nedenle doğrularda sebat etmek güzel bir şeydir ama yanlışta ısrar etmek, yanlış olduğunu bile bile devam etmek kör bir inattır bu. Uçuruma götürür kişiyi. Burada akıl tepsisi çok önemli. Akıl tepsisinde ne var. Sağlık, varlık ve değerler. Üçü bir arada. Sağlık, varlık ve bilgelik dengesi. Akıl tepsisinde üçü de bir arada olacak. Sadece sağlık odaklı olacağım, Longevity önemli diye yaşarsanız tepsinin dengesi bozulur. Sadece zenginlik peşinde koşarsanız bozulur. Bilgelik, yaşam bilgeliği de gerekiyor.

Giriş: 03 Nisan 2025 | Güncelleme: 03 Nisan 2025 | Okunma: 317

Kaynak: Meryem Agan