"Kemoterapi Tedavisi Gören Çocuklarda Hayati Uyarılar"

Ä°stanbul Okan Ãœniversitesi Hastanesi Çocuk Hematolojisi ve Onkolojisi bölümünden Prof. Dr. Zekai Avcı Kemoterapi alan çocuklarda dikkat edilmesi gereken temel noktalara deÄŸindi. Kanser tedavisi gören çocukların kan üretimi olumsuz etkilenmektedir. Kemoterapi sonrasında kanda alyuvar (eritrosit), akyuvar (lökosit) ve pıhtılaÅŸma pulcuklarının (trombositler) sayısı azalacaktır. 

Vücudumuzu mikroplara karşı koruyan akyuvar hücreleri azalınca bakteri, virüs, mantar ve parazit gibi mikroplar önemli enfeksiyonlara sebep olabilmektedir. Trombositler sayıca azaldığında ise kendiliğinden oluşan kanamalar (burun, dişeti kanaması, cilt kanaması ve morluklar, mide, bağırsak ve iç organ kanaması vb) açığa çıkacaktır. Çocuğumuzu bu durumlardan korumak için ebeveynlere önemli görevler düşmektedir. Başlıcaları

•El ve vücut temizliÄŸine çok dikkat edilmelidir. Eller her yemek öncesi, yemek sonrası, tuvalet ihtiyacı giderildikten sonra mutlaka sıvı sabunla en az 20 saniye süreyle yıkanmalı ve ardından kâğıt havlu ile kurulanmalıdır. 

•YumuÅŸak bir sabun kullanarak günlük banyo veya duÅŸ yapılmalı, özellikle koltukaltları ve kasıklar dikkatle temizlenmeli ve ardından nemli bölge kalmayacak ÅŸekilde vücut iyice kurulanmalıdır. Banyo yaptırılması mümkün deÄŸil ise günlük ılık sabunlu bezle silinerek vücut temizlenmelidir. 

•Dişler, akyuvar ve trombosit sayısı uygunsa yumuşak bir diş fırçasıyla günde en az iki kez fırçalanmalı, hücre sayıları uygun değilse veya dişetlerinde kanama varsa her yemekten sonra temiz su ve antiseptik gargara solüsyonu veya bikarbonatlı su ile ağız iyice çalkalanmalıdır.

•Tırnaklar, lökosit ve trombositler çok düşük olduÄŸu dönemde kesilmeyebilir. Ancak mutlaka kesilecekse kesme iÅŸlemi düz olarak, çok derin olmadan, deriyi kesmeden yapılmalıdır. 

•Taze çiçek ve her türlü saksı çiçeği mantar oluşum riskini arttırdığı için ortamda bulundurulmamalıdır. Yine temizlememe/dezenfekte edilme şansı olmayan tüylü, peluş veya kumaş oyuncaklar hasta odasında bulundurulmamalıdır.

1-Ev temizliÄŸi günlük yapılmalı, ortamda küf oluÅŸturacak ıslak veya nemli yerler olmamalı, varsa klima bakımı ve temizliÄŸi aksatılmamalıdır. 

2-Akyuvar sayısı düşük dönemlerde hasta ziyaretleri kesinlikle kısıtlanmalı, kalabalık ortamlardan toplu taşımadan uzak durulmalı, zorunlu hallerde maske kullanılmalıdır. YoÄŸun kemoterapi dönemlerinde okula ara verilmeli, eÄŸitime doktorunuzun izin verdiÄŸi dönemlerde evde veya hastanede devam edilmelidir. 

•Hayvanlar bağışıklık sistemi bozuk kiÅŸileri riske sokabilecek hastalıklar taşıyabilirler. Mümkünse hayvanla fiziksel temasın olmaması en iyisidir. Özellikle hayvanın salyası veya dışkısıyla temastan kaçınılmalı, ısırıklardan veya tırmalamalardan korunmalıdır. KuÅŸ, kertenkele, yılan, kaplumbaÄŸa, hamster veya baÅŸka bir kemirgen beslenmemelidir. 

•Eğer yeni bir hayvan alınacaksa, bir yıldan büyük ve kısırlaştırılmış bir hayvan seçilmelidir. Evin dışında, bir çiftlik veya hayvanat bahçesinde hayvanlarla yakın temas edilmemelidir.

•Trombositlerin düşük olduÄŸu dönemlerde hareketli oyunlardan ve sportif faaliyetlerden, vücudu sıkan lastikli giyeceklerden kaçınılmalıdır. 

•Nötropenik dönemde musluk suyu en az bir dakika süreyle kaynatılmadan veya filtreden geçirilmeden içilmemelidir. Şişe veya kutu içinde satılan meyve suları, soda, sıcak çay veya kahve ve pastörize edilmiş her türlü ürünün içilmesinde sakınca yoktur.

•Yemek hazırlarken kullanılan yüzeyler, raflar, tezgâh üzerleri, buzdolabı, dondurucular, kesme tahtası, bıçak ve diÄŸer tüm mutfak aletleri uygun ÅŸekilde temizlenmelidir. Yemekler mümkünse öğünlük piÅŸirilmeli, artan kısım eÄŸer sonraki öğüne saklanacak ise yemeÄŸin soÄŸuması beklenmeden, hızlı soÄŸutulması mümkün olan küçük kaplarda buzdolabına kaldırılmalıdır. Ä°ki saatten fazla oda ısısında beklemiÅŸ yemekler atılmalıdır. Buzdolabından çıkarılan piÅŸmiÅŸ yiyecekler ısıtılarak/kaynatılarak sunulmalıdır. DonmuÅŸ yiyecekler oda ısısında bekletilerek çözülmemeli, mikrodalga kullanılmalıdır. 

•ÇiÄŸ veya az piÅŸmiÅŸ beyaz/kırmızı et ve yumurta kesinlikle tüketilmemeli, konserve besinlerden mümkün olduÄŸunca kaçınılmalıdır. PiÅŸirilmemiÅŸ kümes hayvanları, kırmızı et, balık ve diÄŸer deniz ürünleri diÄŸer yiyeceklerle temas ettirilmemeli, aynı yüzey üzerine konulmamalı, aynı kesme tahtası kullanılmamalıdır. 

1-Pişirilmeden yenen salatalık marul roka gibi yeşillikler ya da kabuğu soyulamayan (çilek vb) meyveler nötropenik dönemde tüketilmemelidir. Muz karpuz kavun gibi kabuğu soyulabilen meyve sebzeler ile sirkeli ya da limonlu su ile yıkanmış ve kabuğu hijyenik şartlarda kalın soyulmuş elma armut gibi meyvelerin tüketilmesinde sakınca yoktur.

Bu önlemler hastaya, hastalığa ve uygulanan tedavi rejimine göre kişisel farklılıklar gösterebileceğinden takip ve tedavi yapan hekiminizin/sağlık merkezinin önerilerine harfiyen uymanız sağlığınız açısından çok önemlidir.

Prof. Dr. Zekai Avcı Genel olarak aşağıda belirtilen şikâyetleriniz varsa gecikmeden tedavi gördüğünüz sağlık kuruluşuna başvurmanızı şiddetle tavsiye ederim. şeklinde önemli maddelere değindi.

•Ateş, titreme

•Ağız içi yaralar

•Tedavinin verildiği damar yolu, santral ya da port iğne bölgesinde şişlik, ağrı, hassasiyet

•Şiddetli öksürük, kanlı balgam, nefes darlığı 

•Ani gelişen kol veya bacaklarda uyuşma, çift görme, hareket-denge bozukluğu, bilinç bulanıklığı

•Şiddetli karın ağrısı, kusma, ishal, dışkıda kanama veya dışkının renginin katran gibi siyah olması

•Uzun süreli burun kanaması, dişeti kanaması

•İdrarda kanama veya yanma

•Ciltte toplu iğne başı büyüklüğünde kırmızı renkli döküntüler veya yaygın morluklar, döküntüler

•2 günden fazla süren kabızlık

Giriş: 30 Ocak 2025 | Güncelleme: 30 Ocak 2025 | Okunma: 179

Kaynak: Ayfer Aslan